Marka Türleri: Sahiplerine Göre Markalar

A’dan Z’ye Marka Yönetimi konulu yazı dizimizin üçüncü bölümünde “Marka Türleri / Marka Çeşitleri Odağında Markaların Sınıflandırılması” konusuna değinmiştik. Bildiğiniz üzere bu konu; 6 ana başlık ile 14 alt başlıktan oluşuyor. Geçen hafta ilk ana başlığı anlattık. Şimdiyse, marka türlerinden ikincisine, “Sahiplerine Göre Markalar” konusuna değineceğiz.

Markaların Sınıflandırılması, diğer bir ifadeyle Marka Türleri / Marka Çeşitleri toplamda 6 ana başlık ve 14 alt başlıktan oluşmaktadır. Bu yönüyle Markaların Sınıflandırılması (Marka Türleri) konusunun oldukça kapsamlı olduğunu söyleyebiliriz.

Geçen hafta Marka Türleri’nin ilk ana başlığı olan “Kullanım Amacına Göre Markalar” konusunu anlatmıştık. Şimdiyse Markaların Sınıflandırılması konusunun ikinci ana başlığına geçiyoruz: Sahiplerine Göre Markalar.

Burada bir parantez açarak bu konunun literatürde hem “sahiplerine göre markalar” hem de “sahiplerinin konumuna göre markalar” şeklinde ifade edildiğini belirteyim. Öte yandan her ikisi de aynı anlam ve açılıma sahip.

∴

Evet, “Markaların Sınıflandırılması” başlığında 6 ana başlık 14 alt başlık olduğundan bahsetmiştik. O halde artık ikinci ana başlığımız olan “Marka Türleri: Sahiplerine Göre Markalar” konusuna başlayalım.

Sahiplerine Göre Markalar

Marka Türleri konusunun, Sahiplerine Göre Markalar üst başlığı altında 3 alt başlık var. Diğer bir ifadeyle literatürde Sahiplerine Göre Markalar 3’e ayrılmaktadır.

Bunlar;

Bireysel (Ferdi) Marka
Ortak Marka
Garanti Markası

Şimdi sırasıyla bu alt başlıklar çerçevesinde marka türleri konusunu, sahiplerine göre markalar / sahiplerinin konumuna göre markalar perspektifinde değerlendireceğiz.

Bireysel (Ferdi) Marka

Gerçek ya da tüzel kişiye ait olan markaları temsilen bireysel (ferdi) marka kavramı kullanılmaktadır. Diğer bir ifadeyle markanın sağladığı tüm haklar yalnızca bir gerçek yahut tüzel kişiye aitse böyle markalara bireysel marka denmektedir.

Bireysel markalar; gerçek veya tüzel kişilerin, herhangi birine ya da bir kuruma bağlı olmaksızın, kullandıkları ancak belli bir olumsuz durum (marka hakkının ihlali vb.) söz konusu olduğunda markanın korunmasını talep etme hakkına sahip oldukları markalardır.

Ortak Marka

Üretim, ticaret ya da hizmet işletmelerinden oluşan bir grup firmanın bir sözleşme kapsamında bir araya gelerek (Örn; kooperatif, birlik vb.) oluşturduğu marka türüne ortak marka denir. Ancak ortak markanın sahibi bu sözleşme kapsamında bir araya gelen işletmelerden oluşan grup değil o gruba dâhil olan gerçek ve tüzel kişilerdir.

Genellikle, birçok markayı bünyesinde barındıran holdingler ile ortak marka kavramı birbirine karıştırılmaktadır. Fakat ikisi birbirinden farklı olgulardır. Özetle, bir kooperatifi oluşturan üyeler kendi ürünlerini piyasada tutundurmak ve/veya satmak için ortak bir marka kullanabilirler. Bu, hem süreci hızlandırır hem de konumlamada kolaylık sağlar. Ayrıca ortak markanın, tüketici nezdinde kalite ve güven algısı da kuvvetlidir.

Bu arada ortak markanın tescili için, ortak markayı oluşturan birliğin sözleşmesinde yer alan herkesin birlikte hareket etmesi gerekir. Fakat aynı şart tescilin yenileme süreci için geçerli değildir. Yani ortak markanın tescil yenilemesinde isteğe bağlı olarak bir kişi yetkilendirilebilir.

Garanti Markası

Birçok farklı işletme tarafından üretilen mal ve hizmetlerin ortak özelliklerini, üretim usullerini, coğrafi menşeini ve niteliğini garanti etmeye yarayan ayırt edici işaret garanti markası olarak adlandırılmaktadır.

Diğer bir deyişle, mal ve hizmetlerin üretim şekli ile yöntemini, üretimde kullanılan hammaddenin türü ile tedarik edileceği yeri ve dahi tüm süreçlere dair bağımsız denetimi garanti etmeye yarayan işaretler garanti markası olarak tanımlanmaktadır.

Özetle, garanti markasının temel özelliği, belli standartları yerine getirebilen tüm işletmeler tarafından kullanılabilir olmasıdır. Garanti markasının güvenilirliğini sağlayansa; marka sahibi hem markayı kullanan hem de kontrol eden / denetleyen durumunda olamamasıdır.

Garanti markası için verilebilecek en iyi örnek literatürdeki birçok makalede yer alan Uluslararası Yün Birliği’ne ait “WOOLMARK” adlı markadır. WOOLMARK sembolü, Woolmark Company’nin tescilli ticari (garanti) markasıdır. Bu, Woolmark uygulandığı ürünlerin %100 yeni yünden yapıldığını ve Woolmark Company tarafından tespit edilen sıkı performans şartlarına uyum gösterdiğini belirten bir kalite güvence sembolüdür. Marka 140’tan fazla ülkede tescil ettirilmiş olup, bu kalite standartlarını karşılayabilen 67 ülkedeki bütün üreticilere markayı kullanım hakkı verilmiştir.

A’dan Z’ye Marka Yönetimi

A’dan Z’ye Marka Yönetimi konulu yazı dizimizin “Marka Türleri / Marka Çeşitleri” bölümünde yer alan başlıklardan biri olan “Sahiplerine Göre Markalar” konusuna değindik. Böylece markaların sınıflandırılmasına dair 6 ana başlıktan ikincisini değerlendirmiş olduk. Bir sonraki makalede ise markaların sınıflandırılması konusunun üçüncü ana başlığını değerlendireceğiz.