Subliminal Mesaj Nedir? Pazarlamada Nasıl Kullanılır?

Kelime anlamı bilinçaltı mesaj olan Subliminal Mesaj hakkında detayları aktaracağımız bu makalede hem sublimina mesaj nedir? sorusuna yanıt vereceğiz hem de subliminal mesajın reklam ve pazarlama çalışmalarındaki kullanımını değerlendireceğiz.

Subliminal Mesaj veya Türkçe tabiriyle “Bilinçaltı Mesaj”, özellikle günümüzde birçok alanda kullanılıyor. Kapitalist sistemin ekonomiye gittikçe hakim olmasıyla herhangi bir firma herhangi bir ürünü, hangi fiyata olursa olsun, (ihtiyaç dışı olsa bile) satın aldırtacak güçtedir. Firmaların bunu yapabilmesi içinse tüketicileri bir şekilde etkilemeleri gerekiyor. Yani tüketiciyi firmanın çekim alanına dahil etmek gerekiyor. İşte bu etkileme, dahil etme ve/veya ikna etme süreçlerinde oldukça sık kullanılan bir yöntem var; “Subliminal Mesaj”.

Peki subliminal mesaj nedir? 

Bu makalede hem bilinçaltı mesaj nedir? sorusunu yanıtlayacağız, hem de subliminal mesajların reklam, pazarlama ve iletişim süreçlerindeki kullanımına değineceğiz.

Subliminal Mesaj Nedir?

Subliminal Mesaj; beş duyu hedeflenerek ve kitle iletişim araçları kullanılarak sunulan ve insanın karar alma mekanızmasına etki eden bilinçaltı iletilerdir. Subliminal mesajları normal şartlarda fark etmek pek mümkün değildir. Çünkü bu tip içerikler; algı limitimizin altındadır. Ve doğrudan bilinçaltını etkilemek üzere oluşturulurlar. Özellikle mesajı alan kişi için bir anlam ifade eden yani kullanıcının ilgi alanında olan yazılı, görsel ve işitsel araçların / nesnelerin içine gömülürler.

Gizli ve özel olarak tasarlanmış bu mesajlar göz ya da kulak tarafından direkt olarak algılanamasa dahi beyin tarafından algılanır. Zaten subliminal mesajda amaç beyni etki altına almaktır.

Subliminal mesaj nedir? sorusu için ayrıca; “Kişinin farkında olmadığı halde bilinçaltına gönderilen gizli mesajlar” tanımlaması da yapılabilir. Subliminal mesajlar, doğrudan insanların kararlarını ve düşünce yapısını etkilediği için, özellikle “Görsel” ve “İşitsel” bir altyapıyla hazırlanıyorlar.

İşitsel Subliminal Mesajlar

Dijital ses dosyalarına gömülen gizli mesajlardır. Üzerinde oynanması, işlenilmesi ve yayılması daha kolay olduğundan Mp3 formatlı dosyalar subliminal mesajlar için vazgeçilmezdir.

Sistemin işleyişi, frekans aralıkları ile ilgilidir. İnsan kulağının bir sesi duyabilmesi için belirli frekans aralıkları vardır. Fakat iş “algılama” kısmına geldiğinde aynı sınırlamalar geçerli değildir. Diğer bir ifadeyle beynimiz daha düşük ya da daha yüksek frekansları algılayabilecek kapasitededir.

Bu arada dikkat çekmek isterim ki; “duyabileceği” ibaresini değil de “algılayabileceği” kelimesini kullandım. Bu önemli bir nüanstır.

Neden önemli olduğunu ise şöyle açıklayabilirim; içinde subliminal mesaj içeren bir Mp3 dosyasını dinlerken kulağımız, belli bir frekanstaki mesajları duyamaz. Duyulamayacak kadar küçük veya büyük olan, ama beynin algılayabileceği düzeyde olacak şekilde ayarlanmış bu frekanslardaki mesajı beynimiz rahatlıkla duyar. Yani beynimiz o sesi dinlemiş, algılamış ve çözümlemiş olurken kulaklarımız o sesle ilgili hiçbir tepkimeye girmez. Sonuç itibariyle işitsel subliminal mesajı tasarlayan kişi ya da firma; gizli mesajı hedef kitleye ulaştırarak amacına ulaşır.

Görsel Subliminal Mesaj

Subliminal mesaj aktarımında tercih edilen bir diğer yol / yöntem ise verilmek istenen gizli mesajların görüntü/görsel aracılığıyla hedef kitleye aktarılmasıdır. Buna görsel subliminal mesaj denir.

Bu yöntemin işleyişi ise şöyledir; hedef kişi ya da kitle görüntünün verildiği ekrana bakarken yani görüntüyü izlerken, verilmek istenen subliminal mesaj yalnızca bir salise süren “göz kırpma” hızında ekrana getirilir. Ve bu görüntü aynı hızda kaybolur. Göz bu kısacık sürede hiçbir şey görmez fakat beyin o mesajı algılar.

Görsel subliminal mesajda ikinci bir yol vardır. Bu defa görüntü gelip kaybolmaz. Yani her şey en başından beri veya bir süre boyunca ekrandadır. Ama anlamsız bir bütün olarak oradadır. Dolayısıyla görüntü dağınık olduğu için bu mesaj direkt olarak gözle görülemez / fark edilemez. Ancak beyin o dağınık görüntüden anlamlı bir mesaj çıkarır. Buna örnek olarak birçok film afişi, kitap kapağı veya çizgi filmler gösterilebilir.

İlk Subliminal Mesaj

Pazarlamada subliminal mesajların kullanılması ilk olarak bir sinema filminde yapılan deney ile ortaya çıkmıştır. 1957 yılında “Picnic” isimli sinema filminde her 5 saniyede bir, saniyenin 1/3000’ine denk gelecek şekilde “Drink Coca-Cola, Eat Popcorn” yani “Coca Cola İç, Patlamış Mısır Ye” yazan kareler (frame) yerleştiriliyor.

Yapılan deneyin sonucunda ise film aralarında, patlamış mısır satışlarında %57, Coca Cola satışlarındaki %18 artış gözlemlenmiştir. Böylece subliminal mesajın etkisi tespit edilmiştir.

25. Kare

Az önce bahsetmiş olduğumuz subliminal mesaj olayı 25. Kare Yöntemi olarak adlandırılıyor. Çünkü televizyon ekranı 25 eşit kareye bölünmüş bir sistem olarak işler. Yani aslında izlediğimiz o görüntülerde 25 kare art arda getirilip 1 saniyelik görüntü oluşturur. İşte bu 25 kareden birisine yerleştirilen saliselik görüntü ile subliminal mesaj verilmiş olur.

Bilinçaltı Reklamcılık

Bizler 25 kareden 24 tanesini rahatlıkla görüp algılarken, subliminal mesaj bulunan 1 tanesini görmüyoruz ya da fark etmiyoruz. Fakat biz görüp, farkına varamasak bile beynimiz tarafından çoktan algılanan o subliminal mesaj, bilinçaltımıza itilmiş oluyor. Bu tekniğe ise “Bilinçaltı Reklamcılık” deniyor. Bilinçaltına itilen bu mesaj, daha sonra kişi farkında olmasa da ister istemez karar verme sürecini etkilemektedir.

Bazen bilmediğimiz bir markayı bir markette gördüğümüzde sanki o markayı yıllardır tanıyormuşuz gibi hissettiğimiz anlar olur. İşte bu hissin nedeni bilinçaltı reklamcılıktır. Aslında o markayı öğrenmek için bir şey yapmayan, daha önce o markadan ürün/hizmet almayan, o markayı kullanmayan veya o marka hakkında bir bilgiye sahip olmayan bir kişinin bu şekilde hissetmesi, bir şekilde o markaya dair bilinçaltında tutulan verilerden kaynaklanır.

Ürün Yerleştirme Yöntemi

Son yıllarda dizi ve filmlerde gördüğümüz “Ürün yerleştirme” yöntemi de bir subliminal mesaj tekniği olarak çok sık kullanılmaktadır. Film karakterinin giydiği kıyafetteki logo veya markayı anımsatacak renkler, karakterin kullandığı araba, içtiği içecek vs. gibi ayrıntılar bilinçaltımıza işleyerek bizi o markayı almaya iter. Çünkü o markayı idol olan biri kullanmıştır. Ve bu durum bizi etkiler. Böyle olunca da verilen mesaj bilinçaltımıza yerleşir. Bilinçaltına yerleştirilen bu kodları ise uzmanlar doğru iletişim stratejisi kurgulayarak satışa çevirirler.

Dünya üzerindeki en büyük subliminal reklam Camel markasına aittir. Hatta öyle ki kamuoyuna yansıyan bu reklamın içerdiği subliminal mesaj yüzünden Camel reklamı bir süre sonra yasaklanmıştır. Bu yasağın sebebi ise tek hörgüçlü devenin bacaklarında bulunan çıplak erkek figürüdür. Reklam yasaklanmış ama firma amacına ulaşarak satışlarını %5 iken %32’ye çıkarmıştır. Ve şu anda bile nerede bir deve resmi görülse akla hemen Camel markası gelir.

∴

Subliminal mesaj bugün dahi çokça tartışılan bir konudur. Aslında satın alma kararını etkilediği iddia edilen subliminal mesajların, direkt olarak satın alma davranışına herhangi bir etkisinin olup olmadığı bilimsel olarak kanıtlanamamıştır. Öte yandan beynin dolaylı olarak yani bilinçsizce etkilenmesinin ne kadar etik olduğu da halen tartışılmaktadır.

Özellikle gizli korkular ve dürtüler kullanılarak hazırlanan mesajlarla insanların etkilenmesi, subliminal mesajların ticari amaç taşıması ve rekabet kurallarına aykırılık gibi olgular subliminal mesajları masum olmaktan çıkarıyor. Bir de son zamanlarda bilinçaltı mesajların çocukları hedef alıyor olması bu konuya dair endişeleri iyiden iyiye artırmıştır.

Hukuki Açıdan Bilinçaltı Mesaj

Bu gibi sebeplerden dolayı “subliminal mesaj”, başta ABD olmak üzere pek çok ülkede yasaktır. Buna karşın subliminal mesaj halen markaların çok sık kullandığı bir yöntemdir. Ülkemizde de yasak olan bu yöntem hakkındaki kanun, TBMM’de 2011 yılında kabul edilen 6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’un 9.maddesinin 2.fıkrası gereği “Ticarî iletişimde bilinçaltı teknikleri kullanılamaz.” şeklindedir.

Aslında hukuki olarak subliminal mesaj kullanımı sadece sınırlandırılmıştır. Zira subliminal mesaj halen uygulanmaktadır. Sadece subliminal mesajların verilme şekli değişmiştir.