Paris İklim Anlaşması Nedir? Maddeleri Nelerdir?

Paris Anlaşması’nın Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, 6 Ekim 2021’de Resmi Gazete’de yayımlanarak Türkiye’de de yürürlüğe girdi. Peki Paris Anlaşması nedir? Niye önemlidir? Yararları nelerdir? Yaptırımları var mı? Paris İklim Anlaşması hangi maddelere sahip? Tüm bunlar ve merak edilen diğer detayları derledik!

“Paris İklim Anlaşması”nı en yalın şeklile tanımlamak gerekirse, bu anlaşma; Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) kapsamında, iklim değişikliğinin azaltılması, adaptasyonu ve finansmanı hakkında 2015 yılında imzalanan bir anlaşmadır. Paris İklim Anlaşması’nın yürürlüğe girmesi ise 2016 yılına tekabül eder. Günümüz açısından değerlendirecek olursak örneğin Mart 2021 itibariyle BMİDÇS’nin 191 üyesi anlaşmaya taraftır. Buna karşın anlaşmayı onaylamayan 6 BMİDÇS üye devlet bulunuyor.

Bunlar;

Eritre
İran
Irak
Libya
Yemen.

şeklindedir… Bu beş ülke içinde en büyük emisyon kaynağı ise ilk 20 içinde yer alan İran’dır. Bu arada anlaşmaya dair önemli bir gelişme de Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşandı. Hatırlanacağı üzere ABD, 2020’de anlaşmadan çekilmişti. Lakin bu çok uzun sürmedi. Zira Joe Biden, başkanlık koltuğuna oturunca ABD 2021’de anlaşmaya yeniden katıldı.

Paris İklim Anlaşması Nedir?

Makalenin girişinde kısaca değinmiştik ancak yineleyelim. Paris İklim Anlaşması; iklim krizinin önüne geçmek amacıyla 197 ülkenin ortak hareket etmeleri gerektiğini kabul ettikleri uluslararası bir anlaşmadır. İklim krizinin önüne geçmek için küresel ortalama yüzey sıcaklığındaki artışı 2 derece ile sınırlandırmak, mümkünse 1,5 derecenin altında tutmayı amaçlar. Şimdiye kadar 197 ülke anlaşmayı imzaladı. İmzalayan devletlerden 191’i ise Paris İklim Anlaşması’nı onayladı. Henüz onaylamayan altı ülke arasında Eritre, Libya, Irak, İran, Yemen ile birlikte Türkiye de var. Daha doğrusu Türkiye de vardı. Anlaşma, 6 Ekim’de TBMM tarafından oy birliği ile kabul edilerek yasalaştı.

21. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Taraflar Konferansı‘nda (COP21) üzerinde anlaşma sağlanan bu anlaşma; 2020 sonrasında, iklim değişikliği tehdidine karşı küresel sosyo-ekonomik dayanıklılığın güçlendirilmesini amaçlamaktadır. Buna ek olarak Paris Anlaşması’nın uzun dönemli hedefi, endüstriyelleşme öncesi döneme kıyasen küresel sıcaklık artışının 2°C’nin olabildiğince altında tutulmasıdır.

Peki 1,5 Derece İle 2 Derece Arasında Ne Fark Var?

Hazır konu buraya gelmişken 1,5 derece ile 2 derece arasında bir fark var mı yok mu bakalım. WWF’nin resmi web sitesinde yer alan dökumanda bu konu şöyle açıklanıyor;

“Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) ortaya koyduğu veriler 1,5°C’lik bir ısınmanın 2°C’ye göre nispeten daha güvenli olacağını vurguluyor. IPCC’ye göre ortalama yüzey sıcaklığındaki artış 1,5’yi bulduğunda %100 artması beklenen sel riski 2°C’lik bir ısınmayla %170’e ulaşacak. Ayrıca şiddetli kuraklığa maruz kalan insan sayısı 1,5°C’lik bir artışta 350, 2°C’lik bir artışta 410 milyona çakabilir. Aşırı sıcak hava dalgaları ise dünya nüfusunun %9’u yerine % 28’ini etkileyebilir. Bununla birlikte her 0,5°C’lik artışın tarımda ürün verimliliğini daha da düşüreceği biliniyor. Küresel ortalama sıcaklık artışının 2 dereceyi geçmesi halinde insan hayatını doğrudan etkileyecek yıkıcı sonuçlar ortaya çıkacak.” (wwf.org.tr)

Paris İklim Anlaşması Niye Gündemde?

Paris İklim Anlaşması’nın nedirine ve hedeflediği temel noktaların detaylarına değindik. Peki yaklaşık 6 yıllık bir geçmişe sahip olan bu anlaşma neden yeniden gündeme geldi?

Bunun sebebi Türkiye! Evet, meselenin gündemde olmasında Türkiye’nin payı var. Paris İklim Anlaşması yeniden dünya gündemine geldi çünkü Paris Anlaşması’nın Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Kısaca ifade etmek gerekirse Paris İklim Anlaşması, Türkiye’de de yasalaştı.

Konuyla ilgili AA’daki haberde şu ifadeler yer alıyor;

“Kanuna göre, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin 21’inci Taraflar Konferansı’nda kabul edilen ve Türkiye Cumhuriyeti adına 22 Nisan 2016’da imzalanan “Paris Anlaşması”nın beyan ile birlikte onaylanmasının uygun bulunduğu belirtildi.”

Emisyon Azaltım Dayatması Var Mı?

Konuyu açıklamayı sürdürürken Paris İklim Anlaşması’nın taraf ülkelere belli oranda bir emisyon azaltma dayatması olmadığını da belirtmekte yarar var.

Şöyle ki; her ne kadar iklimi korumak için emisyonların azaltılması ve fosil yakıtların kullanılmaması gerekse de anlaşmaya taraf ülkeler ne kadar ya da ne zaman sera gazı azaltım taahhüdünde bulunacağına kendileri karar veriyor. Ülkeler bunu ulusal katkı beyanlarıyla iletiyor.

İşte, Paris İklim Anlaşması, ülkelerin bu kendi belirledikleri koşullar çerçevesinde hazırladıkları beyanları (Ulusal Katkı Beyanı) baz alıyor. Öte yandan anlaşma, ülkeleri her 5 yılda bir bu beyanlarını iyileştirmeye davet ediyor. Bu arada emisyonlarla ilgili ülkelerin verdikleri beyanlar 4 ana grupta toplanmaktadır.

Bunlar;

Mutlak Azaltım: Belli bir yıldaki emisyon seviyesi referans alınarak (örn. 2000), hedef yıldaki emisyonların bu seviyenin altına indirilmesi.
Tavan Emisyon Yılı: Ülkelerin ulusal emisyonlarının en üst seviyeye (tavan) ulaşacağı yılın belirlenmesi ve bu yıldan itibaren emisyonların azaltılması.
Referans Senaryodan Azaltım: Ülkelerin mevcut politikaları altında atmosfere salacakları sera gazı miktarını referans senaryo kabul edip, emisyonların bu senaryodaki seviyenin altına indirilmesi.
Emisyon Yoğunluğu Hedefi: Ülkelerin birim ekonomik çıktı başına ürettikleri emisyonların belli bir seviyeyi aşmayacağına ya da bu yoğunluğun azaltılacağına dair açıkladıkları hedefler.

şeklindedir.

Bu arada 197 ülkenin niyet beyanı incelendiğinde

61 ülkenin mutlak azaltım,
10 ülkenin emisyon yoğunluğunu kontrol etme,
83 ülkenin ise referans senaryodan azaltım

hedeflediği görülüyor.

Türkiye de “referans senaryodan azaltım” taahhüdü veren grupta yer alıyor

Paris İklim Anlaşması’nın Öne Çıkan Maddeleri

Türkiye’nin de onaylayıp yasal hale getirmesiyle yeniden gündeme gelen Paris İklim Anlaşması’nın öne çıkan maddeleri ise şöyle;

Kürsel sıcaklık artışını, sanayi öncesi döneme kıyasla 2 dereceyle sınırlamak. Hatta sıcaklığı 1,5 dereceye kadar düşürmek.
Zengin ülkelerin “iklim finansı” odağında yoksul ülkelere maddi destek vermesini sağlamak. Böylece o ülkelerin de yenilebilir enerjiye geçişini kolaylaştırmak.
İnsan bazlı ortaya çıkan sera gazlarını 2050 ile 2100 tarihleri arasında doğal yollardan sindirilebilecek bir aşamaya çekmek.
Anlaşmaya taraf ülkelerin karbon salınımını 5 yılda bir değerlendirerek bu bağlamda ülkelere yeni hedefler belirlemek.
Kömür ve diğer fosil yakıtlarla gerçekleştirilen enerji üretiminin olabildiğince azaltmak. Bunlar yerine yenilebilir enerjiyi teşvik etmek.

Türkiye’nin Anlaşmayı Onaylaması Neyi Değiştirecek?

Türkiye, geçtiğimiz güne kadar Paris Anlaşması’ını onaylamayan tek OECD ve G20 üyesiydi. TBMM’de onaylanarak yasalaşan Paris İklim Anlaşması ile Türkiye, iklim değişikliğini durdurma bağlamında gerçekçi bir tavır sergilemiş oldu. Zira bu odakta yayınlanan raporlara göre Türkiye en fazla sera gazı emisyonuna neden olan ülkeler arasında 16. sırada yer alıyor.

∴

Evet, Paris İklim Anlaşması ile ilgili olabildiğince detaylı bir değerlendirme yaparak konuya dair hiçbir fikri olmayanlar için önemli bir kaynak oluşturmuş olduk. Bu bağlamda yazı boyunca; Paris İklim Anlaşması Nedir?, Niye Önemlidir?, Türkiye Açısından Önemi Nelerdir?, Paris İklim Anlaşması’nın Maddeleri Nelerdir?, Anlaşma Ülkelere Herhangi Bir Dayatma Getiriyor Mu? gibi soruların yanıtını verdik.

Böylece hem anlaşmanın tarihsel arka planını hem de mevcut misyonunu değerlendirmiş olduk. Konuya dair gelişmeler oldukça ek makalelerle meseleyi değerlendirmeyi düşünüyoruz.

Bizi Takip Edebilirsiniz!

“Yeşil Pelerinli Markalar“ gibi doğal hayatı korumayı ve ağaçlandırma için gerekli olan fidan bağışlarını teşvik eden sosyal sorumluluk kampanyalarına imza atan Branding Türkiye’yi Telegram‘da takip edebilirsiniz. Böylece anlık bilgi aktarımından yararlanabilirsiniz. Ayrıca SlideShare hesabımızı takip ederek, hazırlamış olduğumuz özel sunumlara ve raporlara ücretsiz ulaşabilirsiniz.

Kaynaklar